Menu Zoeken

Privacy van de koninklijke familie

Leden van de koninklijke familie strijden voortdurend tegen ongewenste publicaties in de media. Met name de roddelbladen hebben een hardnekkige belangstelling voor het persoonlijke wel en wee van deze personen. Wanneer leden van het koningshuis een officiële rol vervullen, zoals op Koninginnedag, mogen ze vrij worden gefotografeerd. Zo betrof de weliswaar stiekem gemaakte foto uit 1965 van prinses Beatrix, arm in arm met haar aanstaande Duitse verloofde Claus, een nieuwsfeit. Dat gold ook voor de eerste foto van prinses Máxima als aanstaande verloofde van prins Willem Alexander in 2000. Met name het verleden van vader Zorreguieta als lid van een voormalig Argentijns misdadig regime maakte deze verloving politiek gevoelig. Zoals we zagen in de Caroline-uitspraak gaat de persvrijheid vóór het recht op privacy als de publicatie bijdraagt aan een debat van algemeen belang. Moeilijker ligt het met publicaties die enkel dienen ter bevrediging van de nieuwsgierigheid naar iemands privéleven, in het bijzonder foto's die het gevolg zijn van hinderlijk volgen. Zo toonde Privé in 2005 een foto van prinses Marilène met haar jongste kind aan de borst. De prinses is weliswaar lid van de koninklijke familie, maar zij bekleedt daarin geen officiële functie. Zo'n foto betreft bij uitstek een privéaangelegenheid. Dat zij zich daarbij bevindt in de openbare ruimte doet daaraan niets af. De prinses zag af van het nemen van juridische stappen, maar zou een rechtszaak naar alle waarschijnlijkheid hebben gewonnen. De sterke doorwerking van de Caroline-uitspraak blijkt verder uit een tweetal rechterlijke uitspraken in 2005 [noot 83]. Zowel SBS6 als Privé hadden korte videofragmenten en foto's gepubliceerd die afkomstig waren uit een gestolen camera van prinses Máxima. Hoewel de beelden op zichzelf onschuldige vakantiefoto's betroffen, oordeelde de rechter dat het portretrecht was geschonden. De uitzending diende volgens de rechter geen enkel publiek belang. Geheel volgens de lijnen van het Caroline-arrest overwoog de rechter dat deze publicaties geen enkele bijdrage aan het publieke debat leveren over een maatschappelijk relevante kwestie. Zij dienen geen ander doel dan de bevrediging van de nieuwsgierigheid van een sensatiebelust publiek. Ook het feit dat de beelden al eerder op internet circuleerden, was volgens de Rechtbank geen rechtvaardiging voor ongeautoriseerde uitzending.

In 2006 moest Privé zich alsnog bij de rechter verantwoorden wegens een portretrechtelijke schending van Willem-Alexander, Máxima en prinses Amalia [noot 84]. Het weekblad had foto's gepubliceerd van het gezin in zwemkleding aan het strand bij het vakantiehuis van de koninklijke familie in het Italiaanse Porto Ercole. De foto's waren met sterke telelenzen over een afstand van ongeveer 750 meter vanaf de openbare weg gemaakt. De rechter achtte de publicatie van deze foto's ontoelaatbaar. Aan de foto's is duidelijk te zien dat de geportretteerden zich op dat moment in de beslotenheid van het gezin wilden afzonderen. Onder die omstandigheden mochten zij zich vrij en onbespied wanen en hoefden zij er geen rekening mee te houden dat zij heimelijk met een telelens vanuit de verte zouden worden gefotografeerd. Dat het geen privéstrand betrof en dat de foto's neutraal van karakter waren, deed hieraan volgens de rechter niets af. Opnieuw stelde de rechter vast dat de foto's geen bijdrage leveren aan het publiek debat. De bevrediging van de nieuwsgierigheid van de lezers van Privé kan in dit verband niet als een juridisch relevant belang dienen, dat uitstijgt boven het belang van Willem-Alexander, Máxima en prinses Amalia op de bescherming van hun privacy. Wel stelde de rechter een aanvullende eis. Voor een publicatieverbod moet het gaan om foto's van privésituaties waarbij geen sprake is van een maatschappelijk relevante privéaangelegenheid. Als de publicatie op rechtmatige wijze een bijdrage levert aan een publiek debat over een kwestie van algemeen belang zal deze niet verboden worden.

Sinds enige tijd hanteert de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) namens het Koninklijk Huis de zogenaamde Mediacode. Deze code bepaalt dat de mediacontacten tussen de leden van het Koninklijk Huis en de pers in overleg tot stand komen, zodat zij er op mogen vertrouwen met rust gelaten te worden op de momenten dat zij niet op grond van hun officiële functies naar buiten treden. De Mediacode benadrukt dat 'met rust gelaten worden' met name inhoudt dat leden van het Koninklijk Huis verschoond blijven van achtervolgende, bespiedende fotografen en verslaggevers wier enige doel het maken van foto-opnamen is of het uitlokken van mondelinge reacties. De Mediacode is te vinden op www.koninklijkhuis.nl.

Overigens bonden prins Willem Alexander en prinses Máxima in 2004 ook al eens de strijd aan tegen Privé. Het blad had foto's gepubliceerd van hun villa De Eikenhorst die tijdens een verbouwing waren gemaakt door een bouwvakker [noot 85]. De rechter stelde dat de interieurfoto's op zichzelf weinig onthullend en betrekkelijk onschuldig waren, maar dat ze in samenhang met de begeleidende teksten te ver gingen. Ook nu oordeelde de rechter dat de inrichting en verbouwing van het huis van het prinselijk echtpaar niet kan worden beschouwd als een onderwerp van publiek debat. Nieuwswaarde die louter is gericht op bevrediging van de nieuwsgierigheid kan niet als reden van publiek belang worden aanvaard. Hoewel het hier dus niet om een portretrechtelijke schending ging, was de publicatie op grond van het recht op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer evengoed niet toegestaan.

Bij de bescherming van de koninklijke privacy zijn niet alle juridische middelen toegestaan. De gemeente Wassenaar had in 2003 een fotoverbod ingesteld rond de villa van Willem Alexander en Máxima met het doel de privacy van de bewoners zoveel mogelijk te beschermen. De rechter vond dit verbod echter te ver gaan en verklaarde de maatregel ongeldig. De gemeente had eerst minder vergaande maatregelen moeten uitproberen zoals het aanbrengen van dichtere begroeiing of aanpassing van het bestaande hekwerk [noot 86].