Overdracht

Overdracht van auteursrecht

De meeste fotografen leveren hun foto's op basis van een licentie. Dat is begrijpelijk want op die manier behouden zij…

De meeste fotografen leveren hun foto's op basis van een licentie. Dat is begrijpelijk want op die manier behouden zij het auteursrecht. Men zou kunnen zeggen dat het auteursrecht de fotograaf in een soort pensioen voorziet. Tot in lengte der dagen kan hij voor elk nieuw gebruik van zijn foto's steeds een financiële vergoeding vragen. Niettemin staat het elke fotograaf vrij zijn auteursrecht op een foto aan een ander over te dragen. Het gevolg is dat hij dan wel definitief zijn exploitatierecht kwijtraakt. Ook kan de fotograaf na een overdracht geen aanspraken meer maken op de uitkering van bepaalde collectieve rechten (zie hoofdstuk 7). Stel dat een fotograaf het auteursrecht op een foto heeft overgedragen aan een persagentschap. Als kranten die foto willen plaatsen, hoeven zij vanaf dat moment alleen nog de toestemming van het persagentschap te krijgen en niet langer van de fotograaf. Uiteraard is het redelijk om bij een overdracht van auteursrecht een hogere vergoeding te bedingen dan bij een licentie. Maar evenmin als bij de licentievergoeding gelden hier vaste regels. Over de uiteindelijke vergoeding zullen partijen dus zelfstandig moeten onderhandelen. Na de overdracht is de koper als nieuwe auteursrechthebbende vrij om de foto te exploiteren. Wel moeten de persoonlijkheidsrechten van de fotograaf steeds in acht worden genomen (zie paragraaf 2.7).

Anders dan een licentie kan een overdracht van auteursrecht alleen schriftelijk tot stand komen. Een mondelinge overdracht is dus niet geldig. Een schriftelijke overdracht kan heel eenvoudig zijn. Men hoeft hiervoor bijvoorbeeld niet naar de notaris. Voor een geldige overdracht is een door de fotograaf ondertekende verklaring voldoende. Deze kan bijvoorbeeld luiden: 'Hierbij draag ik (naam) het auteursrecht op mijn foto (het in uw nieuwsbrief d.d. februari 2006, pag. 6, gepubliceerde portret van de directeur van uw onderneming) aan u over.' Ook de handtekening van degene die het auteursrecht overgedragen krijgt is noodzakelijk.

Let wel, de handtekening van de fotograaf en de dagtekening is hierbij essentieel. Een uitsluitend door de afnemer getekende verklaring of bevestigingsbrief zal dan ook geen overdracht tot gevolg hebben. Ook een overdracht per e-mail volstaat in Nederland nog niet.

Tussenpersonen

In plaats van foto's zelf aan de man te brengen kunnen fotografen ook een tussenpersoon in de arm nemen, in…

In plaats van foto's zelf aan de man te brengen kunnen fotografen ook een tussenpersoon in de arm nemen, in de vorm van een agentschap of een stockbureau. Een agentschap probeert veelal het talent van de fotograaf te verkopen aan bijvoorbeeld reclamebureaus, in de hoop daarmee nieuwe opdrachten binnen te slepen. Stockbureaus verzamelen foto's die ze aan de markt aanbieden. Afnemers hoeven dan niet rechtstreeks opdracht aan een fotograaf te geven, maar kiezen uit de bestaande voorraad van het stockbureau. Sinds de digitalisering is de markt voor de stockbureaus enorm veranderd. Dankzij de directe beschikbaarheid van grote hoeveelheden foto's op de websites van stockbureaus als het ANP en Hollandse Hoogte in Nederland, en Corbis en Getty in Amerika, zijn deze bureaus snel gegroeid. Wereldwijd zijn op het internet de laatste jaren groeiende hoeveelheden stockbeelden te vinden. Veel van deze foto's kunnen gratis, of voor een heel laag bedrag, gebruikt worden en vormen daarmee een bedreiging voor de omzet van fotografen.

Wie een stockfoto koopt, verkrijgt daarmee een licentie in de vorm van een recht tot publicatie van het beeld. De prijs is afhankelijk van het soort gebruik, de oplage, het verspreidingsgebied en de tijdsduur. Het auteursrecht op de foto blijft bij de fotograaf of het stockbureau. Hoe de auteursrechten onderling zijn geregeld, zal per situatie verschillen. Daarom doet de fotograaf er goed aan om het aansluitingscontract van het stockbureau, waarin de rechten en plichten van de fotograaf en het stockbureau worden geregeld, vooraf zorgvuldig te lezen.

Wanneer een fotograaf besluit om zijn foto's aan een stockbureau te leveren, zal hij met een aantal zaken rekening moeten houden. Stockbureaus zullen altijd proberen om hun beelden zo vaak mogelijk te verkopen, voor de meest uiteenlopende gebruiken, in vele landen en over een zo lang mogelijke periode. Zij leveren dus in de regel geen uniek product. Om toch een zekere mate van exclusiviteit aan de afnemer te garanderen, zullen de meeste stockbureaus waarborgen dat klanten uit dezelfde branche niet gelijktijdig identieke of praktisch gelijke beelden gebruiken. Om die reden zullen fotografen dan ook vaak exclusiviteit moeten garanderen en geen identieke of sterk gelijkende foto's aan concurrerende stockbureaus aanbieden. Afnemers zitten er immers niet op te wachten om later te ontdekken dat hun concurrent hetzelfde beeld via een andere bron betrokken heeft. Een fotograaf die zich niet aan zo'n exclusiviteitbeding houdt, loopt grote kans door het stockbureau aansprakelijk te worden gesteld voor de eventuele schade.

Los van het mogelijke exclusiviteitbeding is er nog een ander probleem waar fotografen serieus rekening mee moeten houden als ze hun werk leveren aan een stockbureau. Wanneer een fotograaf foto's aan een stockbureau levert waarop ook rechten van derden rusten (bijvoorbeeld de auteursrechten van de schilder als er ook nog een schilderij op de foto staat, of de portretrechten van de persoon op de foto) zal het stockbureau die foto's alleen willen verkopen als de fotograaf de verantwoordelijkheid voor het regelen van die rechten op zich neemt. Om zelf niet in juridische problemen te komen vragen veel stockbureaus aan fotografen om een zogeheten 'vrijwaring' te ondertekenen. Als er later juridische problemen ontstaan (zie paragraaf 4.17) dan is de fotograaf de klos en loopt hij het risico op flinke schadevergoedingen. FotografenFederatie adviseert al haar fotografen dan ook om in deze gevallen geen vrijwaringverklaring te ondertekenen.