Geboren in 1978 in Teheran, zelfstandig fotograaf sinds 2008. Foto: Sabrina Martinelli
'Fotografie zit dicht tegen grafiek en schilderen aan, de camera is een soort airbrush.'
We spreken elkaar in de studio van Rahi in Haarlem. De deur van de studio staat open, binnen lopen hij en zijn vriendin een beetje doelloos rond. Rahi verontschuldigd zich voor zijn korte broek en slippers: 'Het is gisteravond heel laat geworden, we gingen pas om vier uur naar huis'. Ze hebben de hele nacht gewerkt aan de nieuwe brochure voor het Nederlands Dans Theater waarvoor Rahi zowel de fotografie als de vormgeving heeft gedaan. Ze wachten nu op de laatste tekstcorrecties.
In 1998 komt Rahi naar Nederland. Hij moet Iran ontvluchtten, van de ene op de andere dag, want 'Ik heb een fout gemaakt', zoals hij zelf zegt. Via de Verenigde Naties komt hij hier terecht, hij zal zijn ouders pas weer elf jaar later voor het eerst zien.
Opleiding
Rahi is nog maar een kind als hij bij een beroemde Iraanse architect en kunstschilder in de leer gaat. Van hem leert hij een meer grafische manier van schilderen. Hij gaat naar de kunstacademie om grafisch ontwerpen te sturen. Hij is goed, hij heeft talent. Hij ontdekt er de fotografie: 'Fotografie zit dicht tegen grafiek en schilderen aan, de camera is een soort airbrush'.
Als hij in Nederland aankomt heeft hij alleen zijn nieuwe Nikon F5 en Pentax K1000 bij zich, net van zijn vader gekregen. Hij gaat naar de open dag van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij laat er wat foto's zien, de leraren zijn enthousiast, ze herkennen zijn talent en hij wordt aangenomen. Rahi: 'Ik herinner me dat een aantal leraren tegen mij zei: je hebt talent, maar je bent gesloten. Ik geloofde ze niet, begreep niet waar ze het over hadden. Maar toen ik twee jaar later mijn foto's naast mijn eerder werk legde toen zag ik het ook: ik was veel opener geworden. Iran is een gesloten samenleving, een gesloten systeem. Het is moeilijk om in Iran kunst te maken omdat je door het systeem beperkt wordt. Op school in Teheran zeiden ze dat ik te westers was, waarschijnlijk omdat ik mensen portretteerde op een beetje modeachtige manier, maar er was nog geen internet en heel weinig boeken, er was bijna geen inspiratie.
In het tweede jaar van zijn studie in Den Haag maakt Rahi al zijn eerste covers voor Nederlandse editorials.
Een prachtig ongeluk
Het plotselinge, gedwongen vertrek uit Iran en de scheiding van zijn familie hebben Rahi getekend: 'Ik heb niet afgewacht wat er zou gebeuren, ik ben de depressie te lijf gegaan. Het is niet normaal dat je je ouders elf jaar niet ziet. Twee weken geleden heeft mijn broer een kind gekregen, 'Sarina'. Ik heb alleen een foto. Het zijn droevige gebeurtenissen, maar misschien zijn het juist die emoties die mijn werk bijzonder maken.'
Terugkijkend overheerst bij Rahi ook een gevoel van geluk, omdat hij zich realiseert dat wat hij hier heeft bereikt in Iran onmogelijk zou zijn geweest. ' Voor mij is de westerse kunst de meest complete kunst in de wereld. Ik voel me heel gelukkig om zo dicht bij Parijs, Milaan, Londen, Berlijn en Amsterdam te zijn. Dat zijn echt de beste plaatsen om te leven, plaatsen waar je kunt groeien. Voor mij is het perfect om hier te leven. Ik ken al heel veel mensen, ik heb grote internationale klanten. Al met al was het een prachtig ongeluk, zo moet ik het zien.'
Commercie en kunst
Kunst speelt een belangrijke rol in het leven van Rahi. Toch kiest hij er voor om ook veel commerciële opdrachten te doen. 'Toen er nog geen reclame was, moest een kunstenaar van zijn kunst leven en dus waren ze vaak heel arm. Maar nu kun je als kunstenaar je geld verdienen met commerciële opdrachten.'
Hij zou het liefst de helft van zijn tijd aan commerciële opdrachten besteden en de andere helft aan vrij werk. Maar dat lukt momenteel niet, hij heeft het veel te druk met opdrachten. 70% van zijn tijd gaat daar nu aan op. 'Het is heel moeilijk om het te veranderen in 50/50 en mijn eigen klanten te kiezen. Ik ben nu drieëndertig jaar, als ik geluk heb dan wil ik op mijn veertigste helemaal stoppen met commercieel werk, want ik geloof niet in commercieel werk zoals het nu is. Misschien komt het door de economische crisis, maar alles moet scherp en duidelijk zijn, omdat het leven te hectisch is geworden en mensen geen tijd meer hebben om na te denken. Het is heel oppervlakkig. Voor mij zou het mensen meer moeten raken, bijna zoals bij kunst.'
'Pure fotografie, de dingen laten zien zoals ze zijn, is niet mijn ding. Het is prima voor in de krant. Maar voor mij is fotograferen een soort airbrush, een soort schilderen, fantasie. Het gaat mij niet om wat je ziet, maar wat je voelt. Ik wil mensen echt raken. Wat je ziet dat vergeet je, maar wat je echt raakt, dat herinner je altijd. Als ik mensen met één of twee foto's weet te raken in mijn leven, als ik een stukje van mijzelf op papier kan bevriezen, voor altijd, dan ben voel ik mij een echte kunstenaar.
Zelfvertrouwen
Tijdens het gesprek zegt hij het een aantal keren: ik ben goed, ik heb talent. Zonder een spoor van arrogantie, gewoon een feit. Als Rahi twijfels heeft dan laat hij ze niet merken, hij straalt kracht en zelfvertrouwen uit. 'Ik denk dat het genetisch is. Mijn vader was een heel sterke man. Hij was elektronisch ingenieur, studeerde van 1970 tot 1976 in Duitsland, in Düsseldorf. Toen hij na zijn studie terug was in Teheran brak de revolutie uit en kon hij niet meer terug. Mijn vader schilderde ook en hij steunde mij toen ik naar de academie wilde en geen ingenieur wilde worden. De rest van de familie vond dat maar dom, maar hij niet, want hij zag dat ik talent had.'
Zijn zelfvertrouwen helpt Rahi ook bij het benaderen van nieuwe klanten: 'Ik heb een beetje vreemde manier om mensen te benaderen. Ik bel ze en zeg: luister ik wil je graag 3-4 minuten spreken, ik laat je mijn portfolio zien en als je na 5 foto's denkt dit is niets, dan pak ik mijn portfolio weer op en ga weg. Maar als je het wel wat vindt dan ga ik zitten en praten we verder.
Als mensen mijn werk niets vinden dan is het zonde van de tijd, voor mij en voor hen. Geen probleem. Zo doe ik het en het werkt.
Ik heb dit niet op school geleerd, daar maken ze het veel te ingewikkeld. Onlangs hebben we een voorstel gedaan voor Gucci Parfum. Ik had een idee en ik had een voorbeeld gemaakt. Ze vonden het geweldig. Ik laat dan nog wel 20 andere foto's zien, om ze het vertrouwen te geven dat ik het kan.
Fotografen denken vaak dat art directors of agenten arrogant zijn en moeilijk te bereiken, maar dat komt door de mensen om hen heen, de assistenten.
Gelukkig blijven klanten vaak terugkomen. Sommige geven hem wel de vrijheid, zoals het Nederlands Dans Theater. Daarom ontwierp hij voor hen dit jaar ook een nieuwe huisstijl.
Kwaliteit
De overvloed aan beeld en fotografen verontrust Rahi, want voor hem is fotografie in de eerste plaats kunst en passie. 'Fotografie is fantastisch, maar tegenwoordig heeft het systeem er een beroep van gemaakt, koud en zonder passie. Ik vind dat heel veel fotografie dood is. Er zijn naar mijn mening maar 10-20 echt goede fotografen. Er is wel heel veel fotografie, maar er zijn maar weinig beelden die je echt raken. Het moet uit je hart en uit je buik komen, ergens daar. Maar om origineel te zijn kost heel veel energie, mentale kracht. Mensen kunnen mijn portfolio zien en denken: die techniek, dat light, dat kan ik ook maken. Namaken kan altijd, maar ze vergeten dat wel iets, de energie en de emotie die is vastgelegd in de originele foto, die kunnen ze nooit kopiëren. Dat zal altijd het verschil blijven maken, ook over 100 jaar.
'Ik vind dat er niet zo veel originele fotografen meer zijn en ik ben ook niet zo'n fan van conceptuele fotografie. Mensen willen een beeld, één beeld, vol schoonheid. We zijn allemaal op zoek naar schoonheid, schoonheid als emotie, als energie. Daar heb je geen concept voor nodig. Series halen de energie uit het beeld.
'Als ik iemand in het gezicht kijk, dan zie ik onmiddellijk 64 verschillende zwart/wit foto's in mijn hoofd. Wanneer ik dan een portret van je maak, zoals ik het wil, op zoek naar de schoonheid, de energie, dan krijg je iets dat je zelf in de spiegel niet ziet. Je ziet jezelf zoals je jezelf nog nooit zag. Dat unieke moment, dat raakt je, daar gaat het mij om, die ontmoeting in tijd. Voor mij is dat magie. De rest is niet belangrijk. Misschien kijkt iemand over 200 jaar naar die foto en dan nog zullen ze die magie voelen, want dat gevoel is universeel.'
Auteurschap
Voor Rahi vormt de post production, het nabewerken van zijn foto's, een wezenlijk en onlosmakelijk onderdeel van zijn werk als fotograaf. Als de fotograaf werkelijk de maker, de auteur, van het beeld wil zijn, dan moet hij/zij ook zelf de nabewerking van de beelden doen. 'Ik heb veel post productie voor grote fotografen gedaan tijdens mijn studie. Ze geven me dan de raw file, met heel veel fouten erin. In werkelijkheid maken ze misschien maar 25% van het uiteindelijke beeld. Ik ben er soms wel 7 dagen mee bezig. Ik schilder het beeld bijna over die eerste laag heen, in 250 andere lagen. De fotograaf kan dan wel zijn naam onder de foto zetten, maar je krijgt toch het gevoel dat het beeld ook van jou is, omdat jij via de post productie de verbinding tussen het idee en het uiteindelijke beeld hebt gelegd. De fotograaf kan wel zeggen: het was mijn idee, mijn locatie, mijn modellen. Ok, maar dat maakt je nog niet de maker van het beeld, de fotograaf. Je bent dan de regisseur of de art director.
'Iedereen die post productie doet en laag na laag het beeld schildert, wordt verliefd op dat beeld.
'Fotografie is echt persoonlijk. Het is jij en jouw camera en alleen als je ook kunt ontwikkelen en afdrukken of nabewerken, dan ben je ook echt de auteur, een kunstenaar.
Tentoonstellingen
Ruim 10 jaar werkt Rahi al aan zijn portfolio met vrij werk, portretten, in alle rust, grotendeels onzichtbaar. Niet al het werk staat op de website.
Een half jaar geleden werd hij uitgenodigd voor een fotofestival in Athene, een groepstentoonstelling. Hij moest 15 foto's opsturen, hij stuurde er 35. De curator was zo enthousiast dat hij hem vroeg er 40 te sturen en hem een solotentoonstelling gaf in New York. De titel van de tentoonstelling: Unseen, want het was de eerste keer dat het werk in de openbaarheid kwam. Fotovaklaboratorium Souverein in Weesp sponsorde en maakte de prachtige prints.
De curator in Athene – een galeriehouder in New York – bood Rahi eind vorig jaar zijn galerie in New York aan.
Op de avond van de opening waren er 600 mensen. 'Mensen waren enthousiast, zeiden dat ze dit nog nooit eerder hadden gezien. Ook over de prints wilde men alles weten, een compliment voor Renée van Souverein. De opening was van 6 tot 9, maar om 12 uur was de galerie nog vol. Mensen waren echt geraakt.'
Momenteel vinden er gesprekken plaats met andere internationale galeries en musea in de Verenigde Staten, Parijs en London voor tentoonstellingen van het werk, dit jaar of volgend jaar.
Toekomst
Door zijn succes krijgt Rahi nu regelmatig het advies om een galerie te kiezen, die hem kan vertegenwoordigen en zijn foto's kan verkopen. Maar Rahi vind het nog te vroeg.
'Veel mensen die mijn foto's zien, denken dat ik oud(er) ben. Ik heb een oude ziel, ik ben alleen jong aan de buitenkant. Ik denk dat ik in een vorig leven ook al fotograaf was. Ik hou ook niet van dingen waar jongeren van houden.'
De prijzen, die hij vraagt voor zijn werk zijn serieus, alles behalve kinderachtig. 'Het gaat me niet om het geld. Maar kwaliteit wordt tegenwoordig uitgedrukt in geld. Kunst die goedkoop is, kan niet goed zijn en dat is natuurlijk niet zo, maar zo zit de kunstwereld in elkaar. Dat is het systeem en dat kun je niet veranderen.'
Voor de komende twee jaar staan er verschillende tentoonstellingen gepland. Het werk moet de wereld in, gezien worden, mensen moeten geraakt worden. En dan stijgt ook de marktwaarde van Rahi. Al dan niet geholpen door een slimme galeriehouder.
En Rahi weet één ding zeker: wie zijn werk ziet, wordt er door geraakt.