Ilona is sinds 2001 werkzaam als zelfstandig fotograaf; samen met haar partner Corwin vormt ze sinds 2007 Ilona Hartensveld Fotografie. Naast bedrijfsfotografie zijn ze actief op de markt van schoolfotografie (sgoolfotografie.nl), familiefotografie (familiefotografie.nl) en bruidsfotografie (bruidsreportages.nl)
Foto: Arno Hartensveld
"We zijn in eerst instantie ondernemers"
Haar vader is een enthousiast amateurfotograaf, maar Ilona kiest voor een opleiding in de mode. Als ze in 1996 naar Hilversum verhuist, gaat ze werken bij vaklab Eurocolor in Laren. In 2000 volgt ze de zaterdagopleiding van de Fotovakschool en neemt ze de eerste stappen richting fotografie als beroep. Corwin is werkzaam op het kruisvlak van nieuwe media en ICT en houdt dan al meerdere websites voor Ilona in de lucht. In 2007 besluiten ze hun krachten te bundelen en geeft Corwin zijn baan op. Ilona is fotograaf, Corwin is verantwoordelijk voor de zakelijke kant, de boekingen en offertes, de websites en backoffice. Dit interview vindt plaats in Santbergen Hilversum; een gebouw met een rijke historie. In dit voormalig hotel, televisiestudio en later de Media Academie, hebben Ilona en Corwin sinds 2007 hun studio en kantoor.
Ilona: 'Ik ben vooral sociaal fotograaf. Zowel in de studio, op bruiloften, bij bedrijven als op scholen staat altijd de mens centraal. Dat contact met mensen, dat vind ik misschien wel het leukste aan mijn werk!
Corwin: 'We zijn allebei vrij opportunistisch en namen in het verleden elke klus aan die voorbij kwam. Daardoor werd Ilona Hartensveld Fotografie op een gegeven moment wel wat breed: schoolfotografie, bruidsfotografie, studiofotografie en bedrijfsfotografie. Inmiddels hebben we geleerd prioriteiten te stellen en maken we soms rigoureuze keuzes. Zo hebben we onlangs de studiofotografie voor een groot deel in een ander bedrijf ondergebracht. Stephanie, een oud-stagaire, is nu samen met ons vennoot in Familiefotografie.nl; de grootste portretstudio in de regio. Door Stephanie een veel grotere rol te geven, kan ze zich als ondernemer en fotograaf verder ontwikkelen. En het geeft ons ruimte om ons op andere vlakken te ontwikkelen.'
Ilona: 'Voor mij ligt de uitdaging op het gebied van bedrijfsfotografie; zeker op locatie. Na zoveel jaar portretfotografie, vind ik hele dagen in de studio (soms wel acht sessies op één dag) niet meer zo aantrekkelijk als voorheen. Als ik nu een keer een dag in de studio sta, heb ik weer meer plezier in mijn werk.'
Werk
Corwin: 'Mijn belangrijkste taak is Ilona's agenda vol te krijgen. Dat lukt tot nu toe altijd wel. Het probleem is dat die vaak té vol zit en het is dan ook altijd zoeken naar een balans in de werkzaamheden. Zo had Ilona op een gegeven moment ruim 90 reportages in één jaar; vaak 3 á 4 per week. We moeten ervoor waken dat dan aan het einde van zo'n jaar de lol er niet van afraakt.
Ilona: 'Omdat ik op zoveel markten actief ben, is een goede planning belangrijk. En niet meer bang zijn dat we werk te weinig hebben. Met name door die angst om zonder werk en dus zonder inkomen te zitten, namen we vaak veel te veel klussen aan. Natuurlijk zijn nog altijd weken die écht gekkenwerk zijn, maar over het algemeen is de hoeveelheid werk nu beter over het jaar verdeeld. Én we nemen ook meer vrij tijd samen.'
Markt
Corwin: 'Ilona is veel minder onzeker dan ik en die inkomensstress komt dan ook met name voor mijn rekening. Daar komt ook dat opportunisme vandaan. Hoe goed het ook gaat; het kan zó voorbij zijn. Zo is de trouwfotomarkt voor ons gevoel de laatste jaren aanzienlijk veranderd. Waar in het verleden een klein aantal fotografen een groot aantal reportages verzorgde, is dat nu totaal andersom en doet een groot aantal fotografen een klein aantal reportages. Niet zo gek; want het is misschien wel de meest gemakkelijke markt om als fotograaf je toetreding in te doen. Zo heb ik collega's uit de ICT die naast hun baan actief zijn als professioneel fotograaf; inclusief inschrijving in de KvK, deelname aan wedstrijden en een NTBO-label. Bruidsfotografie is tegenwoordig véél hipper dan voorheen én het is voor veel parttimers en studenten een makkelijke manier om wat extra inkomen te maken. Daarnaast heeft de huidige economische situatie deze nieuwkomers een handje geholpen. Waar een professional elk jaar zo'n 40-50 reportages á 1500-2000 moet zien te verkopen, is 400-800 voor een parttimer al snel een fijne bijverdienste. Een consument begrijpt dat prijsverschil niet en zal dat bij zijn overwegingen al snel zwaar mee laten wegen.'
Ilona: 'Ik heb er wél vertrouwen in. Ik zie in de agenda dat 2014 nu al aantrekt, daar wordt gewoon weer meer in getrouwd. Het heeft ook te maken met het getal dertien. In 2012 werd al aangegeven dat er minder getrouwd zou worden in 2013.'
Corwin: '2013 is voor ons niet het jaar van de bruidsfotografie. En wat ik links en rechts opvang, voor meer collega's niet. Aan de andere kant betekent dit dat we ons nu kunnen concentreren op wat de meeste potentie heeft: schoolfotografie.'
Ilona: 'Alhoewel wij qua bruidsfotografie nog altijd geen klagen hebben, kijken we tegenwoordig wel veel scherper naar onze werkwijze en inkoop. En alhoewel we minder luxe pakketten verkopen, maken we nog altijd voldoende marge op een reportage.'
Corwin: 'Sinds een paar jaar maken we aan het einde van het jaar een budget voor het komende jaar; voor de schoolfotografie hebben we zelfs een meerjarenplanning Ons administratiekantoor doet meer dan onze boekhouding. Ze zijn eigenlijk onze ad-interim CEO. Zij houden ons continue op de hoogte van de stand van zaken, helpen ons bij het opstellen van de begroting en onderbouwen de gekke ideetjes die Ilona en ik continue bedenken.'
Ondernemen
Corwin: 'Elke klant krijgt van ons een nette en eerlijke offerte. En als die bij de klant niet uitkomt, dan gaan we niet door het stof om de klus tóch maar binnen te halen. We moeten met dit bedrijfje gewoon een fatsoenlijke boterham kunnen verdienen. We zijn inmiddels met z'n drieën en er moeten dus ook drie mondjes gevoed worden. We hebben de ambitie om een gezond bedrijf in de fotografie te draaien. En we laten zien dat kan. Het jaar 2012 was een crisisjaar, maar het was ons beste jaar tot dat moment. In 2013 hebben we +50% gebudgetteerd en alhoewel dit jaar wat slap van start ging, lijkt het erop dat we aardig in de buurt komen. Een zakelijke houding en een gezonde ondernemersmentaliteit is dé manier om dit te kunnen realiseren.
'Als fotograaf ben je in eerste instantie ondernemer. Fotografie is het product dat je verkoopt. Dit geldt niet alleen voor mij, maar ook voor Ilona; ook zij is in eerste instantie ondernemer. Dat is de kern van ons bedrijf. We starten heel veel dingen vanuit een onderbuikgevoel, iets waarvan we denken wel dat het zou kunnen werken. Maar onderbouwen dat daarna met cijfers. Als je kiest voor een vrij beroep, dan zal je vooral moeten ondernemen, dat is de consequentie van die keuze. Hoeveel beginnend fotografen maken de rekensom "20 reportages van 2000 euro is 40.000 euro; da's net zoveel als ik nu bij m'n baas verdien!" En hoeveel van die beginners houden rekening met BTW, inkomstenbelasting, AOV of pensioen? Bijzonder gewaardeerd collega Pim van der Maden heeft jaren geleden een heel mooie powerpoint gemaakt, waarin hij de business-case van een fotograaf uitwerkt. Alhoewel de bedragen inmiddels wat achterhaald zijn, is de strekking van zijn verhaal actueler dan ooit. Uit de presentatie blijkt dat je zo'n 120.000 euro om moet zetten om 1.875 euro bruto per maand te verdienen. Ik vraag me af voor hoeveel fotografen dat een bizar bedrag is; wij zouden er niet van rond kunnen komen.
'Hoeveel fotografen heb je nodig? Hoeveel opleidingen heb je nodig? Ilona heeft de basisopleiding Fotovakschool gedaan, een zaterdagopleiding van een jaar.
Ilona: 'Hartstikke leuk om daarna nog een HBO opleiding te gaan doen. Leuk om conceptueel te leren denken! Maar op het moment dat deze fotografen van de academie komen, hebben ze geen idee in welke markt ze stappen. Sterker nog: commercie is een vies woord geworden, want dat staat de creativiteit in de weg. Ik ben van mening dat je ten allen tijden je je eigen bestaansrecht zult moeten rechtvaardigen, door een inkomen te genereren. Of je moet een sponsor hebben die je rekeningen betaalt. Bij ons wordt met fotografie alle rekeningen betaald.'
Auteursrecht
Ilona: 'Richting de zakelijke klant zie ik mijzelf in eerste instantie als dienstverlener. Ik verleen een dienst en reken daar een eerlijk tarief voor. Voor dat geld krijgt de klant de beschikking over het beeld en mag deze dat naar eigen inzicht vrij gebruiken. Verkoop via een beeldbank is niet toegestaan en daar maken we altijd duidelijke afspraken over. Ik weet dat er momenteel verhitte discussies lopen over zaken als auteursrecht en gebruiksrecht, maar ik werk al meer dan 10 jaar op deze manier. Voor een fotojournalist kan dat niet werken, want die krijgt niet, zoals ik alle uren die ik aan een klus besteed, vergoedt.'
Corwin: 'Dat businessmodel [betalen per gebruik, red] voor zakelijke fotografie is naar onze mening in deze tijd van de baan. Uiteraard moet daar wel een goed uurtarief tegenover staan en moeten ook zaken als nabewerking kunnen worden gefactureerd. Ilona heeft een prima uurprijs voor de zakelijke markt en over die prijs wordt niet gemarchandeerd. Prijs is prijs, punt uit. In ruil daarvoor heb je dan wel het volledige gebruiksrecht van die foto's.'
Ilona: 'Ik maak de foto, werk 't de volgende dag uit, stuur de boekhouder de gegevens door voor de factuur, de klant krijgt een mailtje: hoe vond je het resultaat, wat kan er beter? En klaar; op naar de volgende klus. Klaar is klaar, voor mij en voor de klant.'
Schoolfotografie
Ilona: 'Een aantal jaar geleden kwam schoolfotografie op ons pad. Zonder enige ervaring, maar met heel veel goede ideeën zijn we daar in gestapt; zoals we dat altijd doen. De markt werd al tientallen jaren bediend door een handjevol bedrijven, maar heel veel vernieuwing zag je daar niet in. Wat ik in de studio ontwikkeld had, nam ik mee naar die eerste school. Maar dan in een mini-studio, met grote aantallen klanten.
'Inmiddels is ook die markt aan het veranderen en zie je veel nieuwkomers. Vaak zijn het moeders, die door school worden uitgenodigd of bruidsfotografen die hun inkomen jaar na jaar zien dalen. Soms worden scholen gelokt door percentages van de omzet, LCD-schermen voor in de hal of andere cadeautjes. Wij doen dat niet. Scholen ontvangen wél de gratis afdrukken van groeps- en teamfoto's en portretten van de docenten, maar op voorhand of achteraf geld of andere cadeaus geven we écht niet.'
Corwin: 'Wij hebben een ander businessmodel dan de traditionele schoolfotograaf met de zakjes. Door de afnameverplichting (na opening van het zakje), weet deze "90% koopt die foto's wel, ongeacht de kwaliteit". Bij ons werkt het anders. Ouders mogen de foto's gratis bekijken en beslissen daarna pas of ze de foto's kopen of niet. Dat betekent meer risico voor de fotograaf; op voorhand cadeaus beloven past daar niet bij.'
Ilona: 'Ondanks de grote volumes hanteer ik wel dezelfde kwaliteitsnorm als bij mijn studiofotografie. Dat betekent: elk beeld wordt handmatig op kleur en densiteit gecorrigeerd. Zwart/wit maak ik handmatig en ook die corrigeer ik daarna handmatig. Elk beeld is geschikt om in een luxe product als acrylaat uitgevoerd te kunnen worden.'
Corwin: 'Door de grote vraag naar Ilona's schoolfotografie, hebben we besloten ons merk Sgoolfotografie.nl als franchise-organisatie met andere professionals in de markt te zetten. We hadden al eerder ervaring opgedaan met het werken met collega's en die ervaring hebben we meegenomen bij het opzetten van deze nieuwe organisatie. We proberen zoveel mogelijk toegevoegde waarde richting zowel de scholen, de ouders maar ook die collega's te blijven bieden en op die manier een solide organisatie op te bouwen.'
De afdruk centraal
Ilona: 'Soms zijn we wel een beetje eigenwijs. Zo hebben we onlangs officieel de afdruk in onze bedrijfsmissie opgenomen. Ja, volledig tegen de stroom in hebben we de foto als tastbaar product heel duidelijk centraal gezet. En je gelooft het niet, maar collega-fotografen wezen naar hun voorhoofd of kwamen met opmerkingen als 'ga lekker terug naar de doka'. Gelukkig hebben wij voldoende vertrouwen in onszelf en de markt om zo eigenwijs te durven zijn.
'Behalve aan zakelijke klanten, bieden we digitaal beeld niet aan als product. Door enorme druk van de markt realiseren we ons dat we óók digitaal beeld zullen moeten gaan leveren, maar op welke manier of in welke vorm zijn we nog niet uit. Maar die klant krijgt hoe dan ook een afdruk van ons. In deze snelle tijd van iPads, smartphones en Facebook lijkt afdrukken of albums veel minder relevant, maar over een aantal jaar zijn al die digitale foto's niet meer beschikbaar. Tijdens de laatste kerstdagen kwam via een tante van ons een heel oud familie-album boven water. Ik vond het fantastisch om nog foto's van overgrootouders van 70-80 jaar geleden te kunnen bekijken. Een afdruk is veel meer dan een stukje papier; het is een mini-tijd capsule die, mits er niets geks gebeurt, over 100 jaar vol verbazing of verwondering bekeken kan worden. Bij die klanten die ons onder druk zetten om alleen digitaal beeld te leveren, probeer ik altijd dat gevoel over te brengen.'
De toekomst
Ilona: 'Ik ben niet ongeduldig of snel verveeld, maar er moet altijd wel weer iets nieuws in zicht zijn. Dat hebben we allebei wel nodig; die uitdaging. Sgoolfotografie.nl zal de komende jaren onze aandacht wel opeisen. Maar ik verwacht dat we, wellicht met de mensen waar we nu al mee samenwerken, nieuwe kansen en mogelijkheden gaan benutten. In de fotografie is nog zoveel leuks te doen. Nog belangrijker dan ooit zijn woorden als 'samenwerking', 'vertrouwen' en uiteraard 'budget'. Corwin en ik hebben er in elk geval super-veel zin in!'