Geboren 1979 in Den Haag.
Aan de Haagse Hogeschool behaalde hij een bachelor International Business and Marketing Studies en op Fontys Hogeschool een propedeuse Journalistiek en Communicatie. Fotograaf sinds 1999.
Door: Adriaan Monshouwer
Foto: Truus van Gog
In 1997 gaat Bruno van den Elshout studeren en krijgt hij van zijn ouders een fotocamera. Omdat hij van de Nederlandse staat een OV-jaarkaart heeft gekregen, besluit hij om treinen te gaan fotograferen. Al snel komt de behoefte aan een betere camera, dat wordt de Olympus OM-1 van zijn vader, die al jaren ongebruikt in de kast ligt.
Als fotograaf is Bruno dus autodidact. Maar de vraag is of hij eigenlijk wel een fotograaf is. Zelf noemt hij zich afwisselend fotograaf, kunstenaar, strategisch conceptontwikkelaar of cultureel ondernemer. Hoe dan ook, beeld speelt een heel belangrijke rol in zijn werk.
Dat werk bestaat voor het belangrijkste deel uit persoonlijke en steeds omvangrijkere projecten, af en toe aangevuld met werk in opdracht.
Het begint nog bescheiden met ‘Na dato’ (over rampenplekken als de Bijlmer, Enschede en Harmelen, 2005) en ‘Passports, please' (naar aanleiding van de veranderde paspoortwetgeving, 2006). Hij verdient zijn geld met werk als strategisch analist, maar dat verandert als hij in 2007-2008 door alle 27 landen van de Europese Unie reist en 2.700 jonge Europeanen vraagt naar hun leven en hun toekomstverwachtingen. De resultaten bundelt hij in het boek ‘Crossroad Europe’ dat in 2009 verschijnt (uitgegeven in eigen beheer). Aansluitend werkt hij nog twee jaar als investeringsscout in opdracht van private investeerders, maar dan besluit hij om het roer definitief om te gooien: het geld moet worden verdiend met wat hij het liefste doet, fotograferen. In 2011 werkt hij aan 'Poldermotieven’, een fotoserie met de Nederlandse snelweg als onderwerp.
We ontmoeten elkaar in de bar van NH Atlantic Hotel in Den Haag. Hier plaatst hij in 2012 een camera op het dak. Het apparaat maakt ieder uur een foto maken van de horizon, een jaar lang, van 1 januari 2012 0:00 uur, tot 1 januari 2013 0:00 uur. Het resultaat zijn 8.785 foto’s. In 2014 verschijnt een selectie van die foto’s in boekvorm, met als titel ‘New Horizons’.
Het gesprek zal voornamelijk gaan over de drie jaar dat Bruno van den Elshout aan ‘New Horizons’ werkt, een fotoproject met een begroting van 100.000 euro, dat zonder subsidie tot stand komt.
Ontwikkeling
‘Het is bij mij een beetje gegaan zoals je een vreemde taal leert. Je gaat eerst naar een cursus, dan kijk je naar films en luister je naar de radio. Je maakt snel veel vooruitgang, maar dan vlakt het af. Als je dan verder wilt, als je er echt iets van wilt maken, dan moet je verhuizen naar het land waar ze de taal spreken. In het geval van de fotografie betekende dat voor mij dat ik mijn geld niet alleen in fotografie wilde investeren, ik wilde datzelfde geld er ook mee verdienen.'
‘Mijn manier van werken is onderzoekend, maar ik wil dingen die het waard zijn ook aan andere mensen laten zien. En dat doe ik met foto’s. Het zou ook anders kunnen, met muziek bijvoorbeeld, maar ik heb fotografie als vaardigheid ontwikkeld, dus doe ik het met foto’s. De fotografie is in eerste instantie misschien wel instrumenteel of dienend, maar in de loop der jaren zijn de foto’s wel steeds esthetischer geworden.'
‘Stefan Vanfleteren is voor mij wel een held. Die bewonder ik, wat hij maakt zou ik ook wel willen kunnen, maar ik zou niet weten hoe. Of Andreas Gursky. Fijne heldere beeldtaal, alles altijd netjes op zijn plek, zodat er heel veel op een foto kan staat terwijl je er wel heel rustig naar kunt kijken. Wat me dan wel tegenstaat is dat hij de foto ‘Rhein 2’ [lange tijd de duurste foto ooit, red] zwaar gephotoshopt heeft. Dat hij dan niet het geduld heeft om even te wachten tot er echt niets of niemand in de buurt is en dan die foto maakt. Dat vind ik een beetje jammer, maar het beeld op zich vind ik wel heel gaaf.’
Fotograaf, kunstenaar, ondernemer?
‘Ik beweeg me wel in het fotografische circuit, maar wel altijd als een vreemde eend in de bijt. Ik ga ergens naar toe als ik het interessant vind en waar ik het naar mijn zin heb. Er zit geen strategie of iets anders achter.'
‘Ik merk dat ‘New Horizons’ een kunstproject is. Het voldoet aan alle criteria van een kunstproject en omdat ik het heb bedacht en gemaakt, ben ik een kunstenaar. Dankzij ‘New Horizons’ ben ik kunstenaar geworden. Toen het boek er eenmaal was en ik nog niet wist wat ik als volgende zou gaan doen, vroeg ik me wel even serieus af of ik mezelf kunstenaar mocht blijven noemen. Maar uiteindelijk vind ik iedereen die met liefde en vaardigheid te werk gaat een kunstenaar is.'
‘De 'goede oude tijd' in de fotografie heb ik nooit meegemaakt. Ik weet niet wat ik daaraan mis. Het is mijn doel om zelf te voorzien in wat ik wil maken, en daarmee weer het volgende te kunnen maken. Misschien ben ik wel meer zelfstandige dan fotograaf. Ik geloof heel erg in eigenheid en ook in eigenheid als onderscheidend vermogen. Ik hoor veel fotografen klagen en die klagen dan tegen elkaar en dat is niet handig omdat ze er niets mee opschieten en hun tijd dus beter kunnen besteden.'
‘Natuurlijk heb ik een wat a-typische achtergrond voor een fotograaf. Tijdens mijn studie International Business heb ik voor mijn gevoel vooral geleerd hoe je volgens de regels zaken kunt doen. Wat ik leerde was ook vrij technisch en in die zin maak ik er tegenwoordig geen gebruik meer van. Ik ben gewoon met mezelf bezig en met wat ik wil, en te delen wat ik beleef. Dat gaat veel verder dan positioneren, profileren of marketing. Wat ik wel goed in de gaten houd, is hoeveel energie iets kost en hoeveel het oplevert. Die boekhouding moet kloppen.’
Het idee
‘De vraag in de zomer van 2011 was: wat wordt het project voor 2012?'
‘2012 was het jaar dat de wereld zou vergaan, op 21 december om precies te zijn, het einde van de Maya-kalender. Dus een jaar met veel onrust, maar ook het jaar dat de sociale media op hun hoogtepunt waren. Twitter is nu wel groter, maar er zit veel minder energie in en voor Facebook geldt hetzelfde. Voor mij is 2012 een heel bijzonder jaar in de wereldgeschiedenis. Ik denk dat we in de toekomst terug zullen kijken op 2012 als het jaar waarin heel veel dingen fundamenteel veranderd zijn.'
‘Ik vroeg me af wat er voor nodig zou zijn om dat allemaal goed te kunnen beleven. Dat was voor mij rust en ruimte. Dus 2012 zou over rust en ruimte gaan. Maar hoe maak je dat zichtbaar en deelbaar?
‘In de zomer gingen we naar het strand, hier een kilometer vandaan, met mijn vriendin en mijn zoontje. Nu, vandaag, is de horizon helder, toen was hij dat niet. Het oppervlakte van het water liep door in de lucht en mijn zoon wees naar een boot en zei: vliegtuig. En ik kon me heel goed voorstellen dat hij in die boot een vliegtuig zag.
Als ik toen al niet met rust en ruimte bezig zou zijn geweest dan denk ik dat dit moment voorbij was gegaan, maar binnen de context van rust en ruimte dacht ik opeens: wacht eens even, dit is waar ik naar toe ga als ik rust en ruimte wil ervaren, dit is voor mij thuis, dit is mijn rust en ruimte, dit ga ik fotograferen.'
‘Ik ging verder nadenken over hoe ik dat zou aanpakken Ga ik er naar toe op de fiets en hoe vaak dan en is dat het dan? Nee, nee, nee, dat is het niet, niet spannend genoeg, te veel gedoe. En hoe ziet het er hier uit als ik er niet ben? Als ik nu eens ieder uur fotografeer, wat dan? Dat kan niet op de fiets, dus dan moet het met een machine. Maar die kun je bedenken. Dus dat gaan we doen [lacht].'
‘Kort daarna heb ik een projectplan geschreven van één A4-tje: dit is wat ik graag wil doen, dit is waarom en dit is wat ik denk dat het gaat opleveren, 100.000 euro.'
‘Geen idee waarom ik dacht dat het zo veel zou opleveren, maar het heeft er wel voor gezorgd dat het project er kwam, want toen ik die machine ging bouwen en ik er achter kwam dat die ongeveer 10.000 euro zou gaan kosten - hartstikke veel geld – dacht ik: maar als ik er 100.000 mee kan verdienen dan is 10.000 een acceptabele investering.'
‘Misschien heb ik dat wel geleerd uit het werk dat ik in het verlengde van mijn studie ben gaan doen. Het is een soort besef van waarde en hoe je daar zorgvuldig mee omgaat. Nu was die 100.000 natuurlijk ook maar een slinger, maar in de manier van denken heeft het mij wel heel erg geholpen.'
The making of New Horizons
‘Op Twitter kwam ik heel toevallig iemand tegen die gespecialiseerd was in technische fotografie, Roelof de Vries. Roelof is een specialist in 360 graden fotografie, luchtfotografie – met heliumballons, drones of uit een vliegtuig – en time-lapse fotografie.'
‘Ik heb hem uitgelegd wat de bedoeling was en gezegd: we kunnen drie dingen doen, of je vindt het niet leuk en dan doen we het niet, of je vindt het een beetje leuk en dan zeg je wat je daarvoor wilt hebben en betaal ik je dat of je vindt het heel leuk en dan gaan we het samen in elkaar knutselen en dan kijken we wat het oplevert en hoe we dat verdelen. En op die laatste manier hebben we het gedaan.'
‘De hele kerstvakantie zijn we hier op dak bezig geweest met het bouwen van de machine. Het moest voor mij het Haagse strand zijn en dit gebouw is het dichtstbijzijnde gebouw bij het stand. En de directie van het hotel vond het wel een grappig idee.'
‘We waren net op tijd klaar. De eerste automatische foto maakten we op oudejaarsavond om 18h00. Na nog wat gepuzzel in januari en februari kwamen de horizons uiteindelijk allemaal automatisch online, 5 minuten na het hele uur, for the world to see. De machine heeft het hele jaar gewerkt, dag en nacht, maar we missen wel een paar uur. Op het moment zelf vond ik het altijd heel vervelend als er iets misging, maar op een totaal van bijna 9.000 kun je wel een paar foto’s missen.'
Publiciteit genereren
‘Ik ben heel snel over het project gaan communiceren via sociale media, persberichten versturen, kranten aanschrijven, zo veel mogelijk informatie de wereld insturen.'
‘Ik had het er met Roelof over gehad: wat moeten we doen als in de eerste twee weken van het project iedereen er over schrijft? Wat hebben we daarna nog te vertellen? Maar er was niemand die zich die eerste weken meldde, dat hele probleem deed zich helemaal niet voor.'
‘Uiteindelijk kwamen pas op 31 december 2012 zowel TV-West als het AD/Haagse Courant om erover te schrijven. En dat was het wel zo’n beetje. Tijdschrift Focus heeft er een aantal keren aandacht aan besteed, andere fotobladen niet of amper. ‘Ik was nog te onbekend, denk ik.' Maar er was ook veel aarzeling: hij heeft een machine gebouwd, wat is dan nog het creatieve aan het project?
‘Volgens mij is het juist interessant om te kijken hoe dit de grenzen van de fotografie verlegt en te bedenken welke toepassingen dit kan gaat krijgen.'
‘Ik merk dat veel fotografie en veel van ons denken objectgericht denken is: je kijkt naar een foto van U2 van Anton Corbijn en dan kijk je naar U2 en naar de fotografische kwaliteit van het werk. En daar vind je dan wat van. Dat is object gerelateerd. De horizon is het tegenovergestelde van een object. Het is eigenlijk niets. En als je erna kijkt dan kun je er alles van vinden, maar ook niks.'
‘Het gaat bij uitstek niet over de waan van de dag. De horizon is misschien wel het oudste onderwerp dat je je kunt bedenken; het is al gedaan, mensen hebben er al naar gekeken. Wat is er nog nieuw aan? Allemaal redenen om het werk terzijde te schuiven als niet urgent genoeg, niet relevant. Een redacteur beslist zo iets heel snel, zonder zich bewust te zijn van al deze overwegingen. Maar het speelt zeker een rol.'
‘De eerste twee afgedrukte horizons werden in oktober 2012 op de Arti Kunstbeurs in Den Haag tentoongesteld. Ik heb toen gekeken hoe mensen dat beleefden en ik zag veel bezoekers er gewoon straal aan voorbij lopen. Dus niet: kijken en het vervolgens niet interessant vinden, maar het gewoon helemaal niet zien.
Toen ik erover nadacht, kon ik niet anders dan concluderen dat dat conceptueel eigenlijk volstrekt logisch, want het is ruimte, potentie. En als mensen daar de waarde niet van kennen of herkennen, dan klopt het dat ze er letterlijk aan voorbij gaan.'
‘Het moet mogen om het niet te zien, maar ik moest wel iets vinden om daar zinvol mee om te gaan. Die objectloosheid vraagt om andere vormen van communiceren.’
Presentatie
‘De eerste tentoonstelling van NEW HORIZONS was een week later dan Arti, in Galerie Broft & Van der Horst op het Noordeinde in Den Haag. Drie dagen, tussen twee andere tentoonstellingen in. Het werd uiteindelijk een week.'
‘Het was heel belangrijk dat we dat toen gedaan hebben. Tot dan begrepen de meeste mensen het niet of ze liepen er gewoon aan voorbij, maar de mensen die in de galerie kwamen, die begrepen het helemaal. Zo van "Wow!, dus dit is waar je het de hele tijd over had, ja nu snap ik het wel." Dat was heel fijn.'
‘Ik was in mijn hoofd al bezig met een boek, maar ik had toen nog het idee dat daar alle foto's in moesten staan. Dat voelde ook wel weer erg obligaat. Pas nadat ik er hier op 31 december om 0.00 uur de stekker uit trok, bedacht ik mij: dat hoeft helemaal niet, alle foto's, want bij de tentoonstelling hingen ook niet alle foto's en de mensen begrepen het er alleen maar beter door. En toen werd het leuk.'
‘Op 2 januari heb ik toen een mail gestuurd aan de drukker, de vormgever en Roelof: het is tijd voor een boek, dit zijn volgens mij de randvoorwaarden, wanneer kunnen we elkaar daar binnenkort over spreken? Toen tekenden de contouren van het boek zich al af.'
‘En ik moest op zoek naar 100.000 euro.'
Een boek van een ton
‘Waar vind je een ton? Door te blijven vertellen hoe belangrijk het is. Ik wilde het geld vooraf verdienen. Het boek pas maken als het geld er was. Dus ik ben er mensen bij gaan betrekken, mensen uit gaan nodigen om ook te willen wat ik graag wilde.'
‘Er zijn gewoon rekeningen betaald, maar we hebben het ook echt samen gemaakt: alle betrokkenen, de vormgever, de drukker, de lithograaf, de papierleverancier, de binder. Het project is ook financieel zijn eigen drijvende kracht geweest. Gelukkig zijn er tegemoetkomingen geweest, zeker. De papierleverancier heeft op een gegeven moment twee werken op groot formaat aangekocht bijvoorbeeld. De drukker een stapel boeken voor eigen gebruik. De vormgever heeft veel meer uur in het project geïnvesteerd dan hij oorspronkelijk had begroot. Het belangrijkste is hoe dan ook de betrokkenheid. Het samen-willen.'
‘Platgeslagen kun je de financiering van New Horizons zien als een succesvolle crowdfundingcase. Voor mij is dat niet de essentie van het verhaal, het ging veel verder, dieper ook.'
‘Eerst was er een voorintekening om van 0 naar 15.000 euro te komen, daarna crowdfunding op Voor de Kunst van 15-40.000, en de rest - van 40-100.000 - weer op eigen kracht. 40.000 euro was het punt waarop we een minimale oplage konden garanderen, dus dan was ieder boek erna ook gegarandeerd.'
‘De kosten van het boek zijn echt met de verkoop van het boek terugverdiend. Er is een eenmalige oplage van 2012 genummerde exemplaren gedrukt, die ligt er ook echt. Als alle boeken worden verkocht, dan vertegenwoordigt dat € 200.000 aan waarde.'
‘Downscalen was geen optie. De hoge ambitie is juist een drijver onder het succes geweest. Het schijnbaar onbereikbare was een belangrijke katalysator. Ook voor mijzelf.'
‘Ik was zelf 100% verantwoordelijk. Er was geen plan B, dus wat ik deed moest ik wel zorgvuldig en in de juiste volgorde doen. Ik zorgde dat er steeds genoeg geld voor de volgend stap was, of minstens aanstaande was. Ik had geen 100.000 euro in 1 keer nodig.'
‘Die stappen en het benodigde geld, dat stond eenvoudig onder elkaar in een boekje: drukken 30.000, binden 30.000, en zo verder. Eerst op basis van een schatting, later met offertes erbij. Later kwam daar nog de boekpresentatie in het Gemeentemuseum bij, en de cassette rondom het boekblok. Het deel van de begroting dat ik had voorzien als tegemoetkoming in mijn eigen kosten ging daar aan op. Als ik het terugreken is het denk ik nog wat duurder geworden dan € 100.000. Maar alles is betaald, dat is het belangrijkste.'
‘Er kwamen die avond, op 4 december, 700 mensen om hun boek op te halen . De zaal was helemaal vol.'
‘Er waren momenten dat ik voor een lagere oplage had kunnen kiezen. Toen we de boekpresentatie hadden gepland (half oktober), was er 70.000 euro, dus hadden we 30.000 te kort. Toen hadden we kunnen beslissen om maar de helft van de boeken te binden en de andere helft niet. Maar dat hebben we niet gedaan.’
Financiering
‘Ik heb geen subsidies aangevraagd. Wel kunstcollecties benaderd. Akzo stond hoog op mijn lijstje van sponsors, die maken verf, dus die zijn de hele dag met kleur bezig, dat leek me wel interessant.'
‘Ik voldoe niet aan het standaardprofiel van de kunstenaar. Dat is er blijkbaar wel. Als je op bepaalde plekken exposeert, in bepaalde collecties zit, een meetbare groeicurve aantoonbaar kan maken of ineens heel veel media-aandacht krijgt, dán pas is het interessant om je werk aan te kopen.
Met de tentoonstelling in Panorama Mesdag is het werk in ieder geval nu ‘museaal’ geworden. Dat is een waardevolle kwalificatie.
‘Ik heb het financiële deel van het project ook als een scheppend, creatief onderdeel beschouwd. Dit was zo'n grote uitdaging, dat ik me ook hier de vraag kon stellen: hoe krijg je dat voor elkaar? En doordat het zo'n puzzel was, werd het voor mij ook echt interessant. Ook van dat deel heb ik volop genoten. Ik hou van uitdadingen en het oplossen van moeilijke dingen. Soms zoek ik ze op. Als het de moeite waard is.'
‘Maar een verkoper ben ik niet. In de fotowinkel waar ik ooit werkte ook niet. Ik deelde vooral plezier, met verkopen tot gevolg. En zo is het nu ook gegaan: ik laat mensen dromen en ik laat ze zien dat er meer kan dan je denkt.'
‘Als iemand nu tegen me zegt: ik wil iets maar ik heb het geld niet en ik weet niet hoe ik het voor elkaar moet krijgen, dan kan ik nu antwoorden: maar dat was ook mijn beginpunt, dat is niet waar het ophoudt. Dus hoe gaan we het doen? Als je daar de kracht uit put, dan maakt het dingen mogelijk die anders onmogelijk zouden zijn. Als je niet echt heel diep hoeft te gaan, dan is er het risico dat ook je werk uiteindelijk minder diepte en bezieling heeft.’
Nieuwsbrief ‘Mee op Avontuur’
‘De belangrijkste manier om mensen op de hoogte te houden was via sociale media en via de nieuwsbrief. De nieuwsbrief heette 'Mee op Avontuur'. Ik had boarding passes laten drukken waarmee mensen zich konden inschrijven. Ik hield ze dan ze op de hoogte van het boek. Een boek dat er zou komen, want daar was ik van overtuigd. En sommige anderen geloofden dat ook, maar een hoop mensen geloofden dat niet. Maar die mensen vonden het wel interessant dat ik het ging proberen. En ik zei er ook bij: ik weet niet hoe het gaat gebeuren, maar het gaat gebeuren, dus kijk en luister mee.'
‘ Eén nieuwsbrief kan ik me nog heel goed herinneren. Ik schreef: wat zou jij doen? Dit is de situatie er zijn een aantal dingen die ik kan doen: ik kan mijn huis verkopen en nog een paar opties, allemaal tamelijk ingrijpend . En ik maakte ook duidelijk dat er geen plan B was. Als je dat op een zorgvuldige manier doet, dan reageren mensen daarop. Ik heb mijn huis nog. Er waren wel mensen die zeiden kap er maar mee, maar ook: wat moedig dat je dit durft te vragen en openheid van zaken durft te geven.'
‘Alles wat niet authentiek of eerlijk is, staat mensen in de weg om betrokken te raken en dus in de weg van de realisatie van wat je wilt doen.'
‘Op de nieuwsbrief waren zo'n 1.100 mensen geabonneerd. Klinkt misschien niet veel, maar het is ook geen project voor iedereen. Mensen moeten er zelf betekenis aan geven, dat is eigenlijk ook de uitnodiging. Net zoals je een strandwandeling maakt, dat doe je zelf en voor je eigen plezier of om eigen redenen.'
‘Veel van mijn zelfvertrouwen komt voort uit zorgvuldigheid. Het werken aan New Horizons is een heel bewust proces geweest, met veel afstemmen en afmeten. Het lijkt heel groot, maar het valt in heel veel kleine dingen uiteen. Het bij elkaar brengen van een projectteam, het bij elkaar houden ervan, zo communiceren dat het wel over Rust & Ruimte blijft gaat, en niet over het gat in de begroting. Anders wordt het een bedelcampagne. Daar zijn er heel veel van.'
‘Betrokkenheid is doorslaggevend, de toon moet constructief zijn, het moet richting hebben, ergens naar toe gaan. Het is een delicate balans. Ik houd het heel persoonlijk, stel me kwetsbaar op. Want het is heel persoonlijk. En het is een spannende onderneming.'
‘Het gaat om de bandbreedte die je kunt realiseren in de relatie met mensen. Als die smal is dan heb je weinig bewegingsruimte en als die breed is kun je veel. Dan kun je ook veel vragen en veel van mensen verwachten.'
‘En dat moet dus wederzijds zijn, ik vind dat ik veel mag verwachten, maar dat mogen ze van mij ook. Als dat eerlijk gebeurt dan kun je samen heel veel voor elkaar krijgen.’
Terugkijkend
‘Ik weet zelf ook wel dat het een bijzondere prestatie is [gulle lach]. Dat weet ik omdat ik het hele proces helemaal voor 100% bewust heb meegemaakt. Mijn tip: als je iets écht wilt: ga het doen, begin gewoon.'
‘Je komt allemaal dingen tegen die niet kunnen, mensen die er geen aandacht aan willen besteden, die het niet belangrijk vinden, geen tijd hebben om met je te praten, die zeggen dat het stom is. Dus moet je je steeds afvragen wat betekent dit voor mij, wat wil ik, wat kan er wel. En wil ik het nog steeds na al die afwijzingen? Wil je het doen met alles wat er voor nodig is? Wil je het echt?'
‘Ik heb heel vaak nee gehoord. Iemand die zegt dat het niets voor hem is, dat hij er geen geld voor over heeft, of geen tijd, dat kan allemaal. Prima en verder. Maar als iemand zegt dat het megalomaan is, dan moet je daar bij stilstaan en je afvragen of dat zo is. Alles weer checken en analyseren.'
‘Vaak komt er later weer een kans en wordt een nee toch nog een ja, maar je moet wel weten wat daar dan voor nodig is. Soms is er wel een klik, maar is er voor de ander nog geen goede reden om samen te werken. Dan moet je gewoon wachten tot die reden er wel is.'
‘Nu het boek er is, zijn er plotseling mogelijkheden die er zonder boek nog niet waren. Het boek opent nieuwe deuren.'
‘Er zijn nu ongeveer 1.000 exemplaren van het boek verkocht, de helft. Tijdens de boekpresentatie ontbrak er nog 20.000 euro. Ik heb toen besloten om tijdens de tentoonstelling in Panorama Mesdag twee maanden lang zelf aanwezig te zijn, er rond te lopen, iedere werkdag, om vragen te beantwoorden. Een onderzoek naar de waarde van onverdeelde aandacht. Aan het einde van de tentoonstelling waren er zoveel boeken verkocht, dat ik de laatst overgebleven rekening precies op tijd kon betalen.’
Tip
Lees ook deze blogpost Van Bruno van den Elshout met 10 gouden tips:
kunst - verkopen - als - kunst - op zich
Foto: Truus van Gog