Terecht is er de afgelopen jaren meer aandacht voor de inkomenspositie van auteurs en artiesten. In het beleidsstreven de inkomenspositie van kunstenaars te verbeteren is het auteursrecht (en zeker het auteurscontractenrecht) een belangrijk instrument. Toch werkt dat in de praktijk nog niet optimaal.

Zoals ook het auteursrecht op internet een lastige kwestie blijft. De komende jaren ontstaan twee belangrijke kansen de beroepspraktijk via wetgeving te verbeteren: de evaluatie van het auteurscontractenrecht (wetgeving die makers moet beschermen tegen wurgcontracten en onredelijke bedingen), maar ook de implementatie van de nieuwe Europese Auteursrecht Richtlijn.

Over de Richtlijn is veel te doen geweest. Vooral was er veel discussie over Artikel 17 van de Richtlijn; het artikel dat internetgiganten als google (YouTube) en Facebook moet dwingen afspraken te maken met rechthebbenden. De praktijk zal vermoedelijk uitwijzen dat van “het einde van het internet zoals wij dat kennen” (spookbeelden opgeroepen door lobbyisten) geen sprake zal zijn. De vraag of makers en uitvoerenden ook werkelijk van de nieuwe regelgeving zullen profiteren is minder makkelijk te beantwoorden.

Evenwicht

De Richtlijn bevat een belangrijk evenwicht: aan de ene kant krijgen exploitanten (uitgevers, platenmaatschappijen, filmproducenten) extra rechten in handen, direct en indirect. Aan de andere kant bepaalde de Europese wetgever dat auteurs en artiesten recht hebben op “een gepaste en evenredige vergoeding”. In de toelichting bij de Richtlijn maakt de Europese wetgever duidelijk dat een afkoop van rechten niet (langer) de regel mag zijn. Lidstaten is toegestaan te bepalen in welke uitzonderingsgevallen (in maatwerk op een sector toegesneden) een afkoop is toegestaan, maar de standaard praktijk in veel sectoren van afkopen en nooit meer meeprofiteren van de exploitatieopbrengsten dient te worden doorbroken. Daarnaast bepaalde de Europese wetgever dat een transparantieverplichting in de wet moet worden opgenomen: makers en uitvoerenden moeten een goed inzicht krijgen in de exploitatie van hun werk en in de opbrengsten daarvan. Mede om hun eigen inkomsten te kunnen controleren.

Goed nieuws, maar…

Dat klinkt allemaal als goed nieuws. Ware het niet dat de eerste “consultatieversie” van de Nederlandse wetgever minder positief stemt. Gedurende de zomer konden burgers, belangenorganisaties en andere betrokkenen reageren op het eerste ontwerp voor implementatie van de nieuwe Richtlijn. Opvallend was daarin dat de Nederlandse wetgever volledig aan de verplichting tot “een gepaste en evenredige vergoeding” voorbij gaat. Ook kan de implementatie van de transparantieverplichting beter. Tot slot kiest de Nederlandse regering er vooralsnog voor gebruik te maken van de mogelijkheid (geen verplichting!) die de Richtlijn lidstaten geeft (muziek)uitgevers mee te laten delen in verplicht collectieve vergoedingen (zoals de Thuiskopiegelden); de wijze waarop de wetgever voorstelt dat te doen lijkt alle via moeizame onderhandelingen in verschillende sectoren bereikte evenwichten in de war te sturen. Het is moeilijk te begrijpen: de regering die, bij monde van de Minister voor Cultuur het verbeteren van het inkomen van kunstenaars ferm tot een beleidsstreven maakte, negeert (vooralsnog) de verplichte verbetering van de positie van auteurs en artiesten in de Auteurswet en de Wet op de Naburige Rechten.

Ook laat de wetgever, in het eerste concept, achterwege verplicht collectief beheer online te maximeren. De beste wijze om enerzijds eenvoudige licenties voor gebruikers mogelijk te maken en anderzijds een eerlijke verdeling van opbrengsten te garanderen. (Toegegeven: ook de Europese wetgever nam opnieuw deze stap niet, maar maakte wel meer dan voorheen mogelijk. Het Nederlandse concept wetsvoorstel maakt daarvan geen gebruik.)

Platform Makers

Platform Makers, het samenwerkingsverband van beroepsorganisaties en vakbonden voor auteurs en artiesten, reageerde via een uitgebreide brief op de internetconsultatie (de reactie is hier te lezen). Er valt, zo constateerden alle belangenorganisaties nog veel te doen.
Kernpunten van lobby zullen de komende jaren daarom zijn:

1. Een evenredige, proportionele beloning voor makers en uitvoerenden. Afkoop mag niet langer de regel zijn.
2. Een heldere transparantiebepaling in de wet, met een directe mogelijkheid voor de maker bij de (eind)exploitanten gegevens op te vragen.
3. Inzet op collectief beheersoplossingen, zeker daar waar het digitale exploitatie betreft die een maker niet zelf beheren kan, van Video on Demand tot en met Blendle, Spotify, YouTube en Facebook.

Bijkomend streven wij naar afschaffing van het zgn werkgeversauteursrecht: de wettelijke bepaling in de Auteurswet die de werkgever, tenzij anders is overeengekomen het auteursrecht op het werk van de werknemer geeft. Het is niet meer uit te leggen makers op basis van de contractvorm in onderhandeling op een achterstand te zetten. Zeker nu uitgangspunt dient te zijn dat makers een passende en evenredige vergoeding toekomt. En zeker ook omdat Nederland met dit rechtsartikel een vreemde eend in de Europese bijt genoemd mag worden. Vrijwel alle ons omringende landen kennen een dergelijke bepaling niet.

Het auteursrecht is in beweging en kan beter: door samen te werken en door onze stem te laten horen kunnen we werken aan verbetering. De komende twee jaar zouden cruciaal kunnen zijn.

Bijeenkomst

Op 10 oktober organiseert Platform Makers mede daarom een debat in het Haagse Nieuwspoort onder de titel “De waarde van het Auteursrecht – wees er zuinig op”. Tijdens de bijeenkomst zullen twee korte voorlichtingsfilms en een boekje over auteurs- en naburig recht gepresenteerd worden. Daarnaast volgt een debat met zowel makers, producenten als politici onder leiding van journalist Frénk van der Linden. Onder meer de Kamerleden Peter Kwint (SP) en Niels van den Berge (GroenLinks) zullen daarbij aanwezig zijn.

De bijeenkomst heeft een tweeledig doel, aldus Erwin Angad-Gaur, voorzitter van Platform Makers: “Het valt op hoe onbekend de daadwerkelijke regelgeving rond het auteurs- en naburig recht is. Zowel bij makers als bij beleidsmakers. Daarom presenteren we die dag een boekje gericht op zowel auteurs en artiesten, als op beleidsmakers. Met zowel uitleg van de wet, als interviews met auteurs en artiesten uit de verschillende sectoren over de werking van het recht. Onbekend maakt onbemind. Dus mede onze taak bij te dragen aan meer kennis en een betere beeldvorming. Zeker met het oog op de discussies die de komende jaren gaan spelen. We presenteren daarnaast twee korte voorlichtingsfilms over het recht en we organiseren een debat. Een vol programma dus.”

“Uiteraard hopen we dat auteurs en artiesten ook zelf naar Nieuwspoort komen op 10 oktober, om zelf aan de aanwezige politici te kunnen vertellen wat het belang is, maar ook om zichzelf verder te laten informeren. De publicaties zullen vanaf 10 oktober ook via de site van Platform Makers te lezen en te zien zijn. Maar het debat zelf is een gelegenheid je stem te laten horen. Dus kom vooral!”

De waarde van het Auteursrecht – wees er zuinig op, bijeenkomst in Nieuwspoort op 10 oktober, 16.30 uur – inloop vanaf 16.00 uur (het nadere programma verschijnt op de website van Platform Makers – www.platformmakers.nl)