Onlangs heeft de Europese Raad goedkeuring gegeven aan de AI-wet. Een mijlpaal, want dit is de eerste Europese wet die paal en perk stelt aan artificiële intelligentie (AI). Wat is de impact voor fotografen?

Opmars generatieve AI

De AI-wet was van oorsprong bedoeld om de risico’s die zijn verbonden aan artificiële intelligentie in te perken. Zo worden bepaalde vormen van AI verboden. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan emotieherkenning op de werkvloer, of predictive policing, ofwel voorspellen of iemand crimineel gedrag gaat vertonen. 

Ten tijde van het opstellen van het wetsvoorstel was generatieve AI, de technologie waarmee synthetische media kunnen worden gemaakt, nog ver weg. Dat is nu wel anders. Sinds zo’n anderhalf jaar geleden wordt de wereld overspoeld met artificiële beelden, muziek en tekst. Ook de beleidsmakers in Brussel zijn met deze ontwikkeling overvallen. Na lange onderhandelingen is de wet uitgebreid met een aantal artikelen om ook de ontwikkeling van generatieve AI in goede banen te leiden. Wat brengen deze aanpassingen professionele beeldmakers?

Recht op opt-out erkend

Generatieve AI-systemen worden getraind met bestaande werken, die vaak auteursrechtelijk zijn beschermd. Je kunt daar als maker een stokje voor steken door een opt-out in te stellen. Met zo’n opt-out, of rechtenvoorbehoud, moetenAI-systemen jouw werk overslaan in hun hongerige zoektocht naar nieuw materiaal. 

De AI-wet borduurt hierop voort. In de wet staat dat AI-systemenbeleid moeten opstellen voor identificatie en eerbiediging van opt-outs. Dat is goed nieuws omdat de AI-wetdaarmee bevestigt dat de mogelijkheid van een rechtenvoorbehoud, die is ingevoerd in een tijd waarin generatieve AI zoals we die nu kennen nog niet bestond, ook tegen deze doeleinden kan worden ingezet. De verplichting om beleid te ontwikkelengeldt bovendien voor AI-systemen die buiten Europa worden ontwikkeld maar op de Europese markt worden gebracht. 

Met deze regels wordt de opt-out een wat serieuzer instrument voor makers. Wat wel jammer is, is dat de wet alleen het opstellen van beleid verplicht stelt en er geen sanctie geldt bij overtreding van de verplichting. 

Transparantieverplichtingen

Een ander pluspunt voor makers is dat AI-systemen een samenvatting moeten publiceren van de content die gebruikt is voor het trainen. Hierbij worden als voorbeelden genomen datasets en collecties zoals grote particuliere en openbare databanken en archieven. Met deze transparantieverplichting wordt het makers iets makkelijker gemaakt om na te gaan of hun werk is gebruikt.

Ook voor gebruikers van een AI-systeemdat beeld, geluid of video genereert gaat een transparantieverplichting gelden. Zij dienen aan te geven dat de betreffende content kunstmatig gegenereerd of gemanipuleerd is. Hierop geldt dan weer een uitzondering wanneer sprake is van een “evident artistiek, creatief, satirisch of fictief analoog werk of programma.” In dat geval is de verplichting beperkt tot het vermelden van het bestaan van dergelijke gegenereerde of gemanipuleerde content. 

Het is niet vreemd wanneer je na het lezen van deze nieuwe verplichtingen niet meteen begrijpt hoe het er in de praktijk uit gaan zien. Dat is namelijk ook nog niet duidelijk, net zo min als helder is waar de grens ligt tussen “gewoon” werk en “artistiek” werk, laat staan de grens tussen artistiek en creatief. 

Geen black box meer

Het is in ieder geval gunstig dat de rechten van makers een plek hebben gekregen in de AI-wet en het is ook positief dat een AI-platform straks niet langer een black box is maar transparant zal moeten zijn over het materiaal dat onder de motorkap wordt gebruikt. De AI-wet zal de komende twee jaar stapsgewijs worden ingevoerd. Wij houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Wil je een rechtenvoorbehoud maken, ga dan naar optoutnow.nl, de site van de Federatie Beeldrechten waarop gratis, makkelijk en snel een opt-out kan worden ingesteld. 

Auteur: Max van Olden, jurist en adjunct-directeur DuPho