Nieuwe richtlijn auteursrecht.
Interview met Valentijn de Jongh en Erwin Angad-Gaur
De Europese Commissie keurde afgelopen maart en april een nieuwe auteursrechtrichtlijn goed. Lidstaten krijgen nu twee jaar de tijd om deze richtlijn om te zetten in nationale wet- en regelgeving. Maar wat moet je hier als fotograaf nou precies mee? Valentijn de Jongh, jurist bij DuPho en bestuurslid van Platform Makers gaat hierover in gesprek met Erwin Angad-Gaur, voorzitter Platform Makers.
Wat is Platform Makers?
Angad-Gaur: “In 2009 is Platform Makers opgericht. Destijds was de stem van de makers te verdeeld, verspreid over allerlei verschillende vakbonden en beroepsorganisaties en daardoor hadden we geen eenduidige stem richting de politiek. Door als auteurs en uitvoerend kunstenaars, dus ook fotografen, de krachten te bundelen binnen Platform Makers creëren we één aanspreekpunt en kunnen we de positie van makers verstevigen. Het doel van makers is natuurlijk om gezien, gelezen of gehoord
te worden, niet het gebruik van hun werk te verbieden. Voor dat gebruik willen makers dan natuurlijk wel een redelijke vergoeding.”
Platform Makers vertegenwoordigt indirect 30.000 auteurs en artiesten. Het platform zelf heeft geen ledenbestand, de communicatie gaat via de aangesloten beroepsverenigingen en vakbonden, waaronder DuPho.
“Het doel van makers is natuurlijk om gezien, gelezen of gehoord te worden, niet het gebruik van het werk hun te verbieden.”
De Jongh: “Een van de dingen die we bereikt hebben is invoering van de Wet auteurscontractenrecht die in 2015 van kracht werd. In Kamerstukken zie je duidelijk de inbreng van Platform Makers terug.”
Deze wet heeft als doel de contractuele positie van de auteur ten opzichte van de exploitant van zijn werk te versterken.
Angad-Gaur: “Een belangrijk onderdeel is ook de voorlichting binnen de organisaties zelf. Wij faciliteren hierin. Veel makers kennen hun rechten niet. Ze zijn bezig met hun vak, niet met de wet. Maar de wet is wel
steeds belangrijker. Als cultureel ondernemer hoor je ook een bepaalde kennis te hebben van je rechten. Zit je bijvoorbeeld in de onderhandelingsfase voor het sluiten van een contract, dan moet je onredelijke passages aan de kaak durven te stellen.”
De Jongh: “Bij DuPho is onze ervaring ook dat het bij het sluiten van een overeenkomst tussen de fotograaf en een opdrachtgever vaak in de voorfase misgaat. Misschien is het goed om te vertellen over de geschillencommissie uit de Wet auteurscontractenrecht?”
Angad-Gaur: “De geschillencommissie is een alternatief voor de rechtbank; een plek waar ook achteraf onredelijke bedingen vernietigd kunnen worden. Je kunt een partij echter niet verplichten om hiervoor te verschijnen als je een geschil hebt met elkaar. Zoals de Persgroep bijvoorbeeld, die weigerde onlangs gewoon om voor de geschillencommissie te verschijnen. Het zelfde geldt voor de publieke omroepen.”
De Jongh: “Dus eigenlijk is die geschillencommissie een wassen neus?”
Angad-Gaur: “In theorie is het leuk, maar in de praktijk is het toch lastig. Het is voordat jeeen klacht indient ook belangrijk om je af te vragen of je nog vaker met deze opdrachtgever wil werken. Hou er rekening mee dat een opdrachtgever je hierna niet meer wil inschakelen; dat is de macht die de opdrachtgever nog steeds heeft. Wij adviseren altijd om er goed over na te denken voordat je eraan begint. Hoe onrechtvaardig ook. Het beste is ook daarom bij de contractonderhandeling de zaken goed te regelen.”
Nieuwe EU richtlijn
De Jongh: “Dan nu de nieuwe EU richtlijn. De oude stamt nog uit 2001 en is achterhaald. In de nieuwe richtlijn is meer aandacht voor de digitalisering. Grote platforms zoals bijvoorbeeld Google en Facebook verdienen veel geld zonder dat de makers hiervoor een vergoeding krijgen. De nieuwe wet moet hier veranderingen in brengen.”
Angad-Gaur: “Zoals het nu is kunnen Facebook en Google heel makkelijk hun handen er vanaf trekken, ‘wij maken het niet openbaar’ geven ze dan aan. Het is de vraag of de nieuwe wet daar ook echt verandering in gaat brengen. Waarschijnlijk hoef je als individueel fotograaf nog steeds niet bij deze partijen aan te kloppen, we zullen collectieve afspraken moeten maken met deze partijen. Als fotograaf is het dan belangrijk om je aan te sluiten bij Pictoright, zij kunnen die collectieve gelden innen en aan je uitkeren.”
De Jongh: “Het is ook goed om bij toekomstige contracten, maar ook contracten die je al eerder hebt afgesloten goed naar de voorwaarden te kijken. Je hebt recht op een billijke vergoeding zegt de wet. Maar wat is dat eigenlijk? Het houdt volgens de richtlijn in dat je moet meeprofiteren van iedere verspreiding. Dus als men
een foto extra gaat gebruiken, buiten de huidige afspraak om, heb je recht op een vergoeding.”
Angad-Gaur: “Het kan zijn dat een publicatie met jouw foto erbij ineens een onverwacht succes is en er meer verspreidingen komen. Volgens de zogenaamde ‘bestsellersregeling in de wet, moet je daarin meedelen, ook als je al een vergoeding ontvangen hebt. Daarom is er nu de specificatieplicht in de nieuwe Richtlijn. Dan kun je ook echt vaststellen wat nu een groot succes is en waar je dus een extra vergoeding voor moet krijgen.”
De Jongh: “Het moet allemaal wat transparanter eigenlijk, soms is niet helemaal helder hoeveel er nu verdiend wordt aan een foto.”
Angad-Gaur: “Dat gaat ook nooit helemaal honderd procent duidelijk worden. Als er in een magazine 20 foto’s staan, ja, wat is dan de invloed van die ene foto. Maar dat er meer inzicht moet komen is zeker wel een verbetering. Het nadeel is wel dat je het recht vaak zelf moet gaan halen. Ik adviseer dan om vooral eerst DuPho te bellen. Zij kunnen je goed helpen met hoe je dingen het beste op kunt lossen. Individueel je recht gaan halen is soms toch lastig, helemaal als het om grote partijen gaat.”
“Grote platforms zoals bijvoorbeeld Google en Facebook verdienen veel geld zonder dat de makers hier een vergoeding voor krijgen.”
De Jongh: “Als fotograaf wil je dat je werk gezien wordt. Is er een kans dat de verspreiding van je werk moeilijker gaat worden met de nieuwe wet, denk je?”
Angad-Gaur: “Dat is niet de bedoeling van de wet. Het is de bedoeling dat er een goede vergoeding komt voor de maker, niet om verspreiding te verbieden. Of er voor de fotograaf individueel veel gaat veranderen weet ik niet, ik denk het eigenlijk niet. Maar in het collectief richting de grote partijen is nu wel meer mogelijk. Daarom wil ik er ook op aandringen dat fotografen zich hier niet te makkelijk bij neerleggen zodat ze kunnen meedelen in de vergoedingen.”
“En dan nog iets, als er nieuwe wetten komen, zal de overheid die ook moeten handhaven. Zij moeten duidelijke voorwaarden stellen aan partijen die overheidssubsidies krijgen. Omroepen bijvoorbeeld, of de nationale opera, dat zijn partijen die belastinggeld ontvangen en dus goede vergoedingen en
contracten moeten bieden. Dat moet de overheid eisen en ook controleren, als subsidievoorwaarde. Hetzelfde geldt voor de fotograaf die voor de gemeente werkt. De overheid kan veel meer doen dan wetten schrijven.”
De Jongh: “Er zijn eigenlijk een paar dingen die we de fotograaf nog mee kunnen geven met deze nieuwe wet. Ten eerste is het goed om nog eens je oude contracten door te spitten, zijn de voorwaarden nog wel redelijk en in lijn met de nieuwe wet of moet je ze laten aanpassen. Hier kan ik uiteraard bij helpen. We zien ook wel eens dat fotografen in hun contracten het auteursrecht afstaan, dat raden wij in principe af. Wat je wel kunt doen is een uitgebreide licentie afgeven, dat is wat anders dan het auteursrecht overdragen. ‘Rechtenvrij’ is trouwens gewoonweg geen juridische term, ook al spreekt men daar vaak over.”
Angad-Gaur: “Dan moet je zelf natuurlijk als eerste wel weten hoe het in elkaar zit. Want als jij het al niet weet, hoe kun je het dan je opdrachtgever uitleggen. Licht jezelf dus goed in.”
Foto's: Jan Holtslag